U kompleksu Petropavlovog manastira nadomak Trebinja dovršava se arheološko istraživanje Crkve Svetog Petra, za šta je Sekretarijat za vjere Republike Srpske izdvojio materijalna sredstva, uz podršku sestrinstva manastira i veliku pomoć pripadnika trebinjske policije, Oružanih snaga i mještana, a naročito radnika Muzeja Hercegovine, koji su aktivni učesnici ovog posla.
I ova istraživanja, koja su pri kraju, pokazuju da cjelokupan kompleks datira iz antičkog i novijeg doba, ali ni istraživanja početkom dvijehiljaditih, niti ova istraživanja koja se odvijaju dvije decenije kasnije, nisu pronašla građevine iz srednjeg vijeka.
Direktorka Muzeja Hercegovine Ivana Grujić kaže da još od istraživanja sa kraja 19. vijeka, pa preko iskopavanja 1968. godine, nisu dala dokaze o kontinuitetu gradnje objekata u srednjem vijeku, mada pronađeni grobovi datiraju iz srednjeg vijeka.
“Hram Svetog Petra podignut je 1906. godine, usred jedne mnogo veće bazilike koja se datuje u kasnu antiku, odnosno, kraj 4, ceo 5. i 6. vek, a koja je najverovatnije stradala početkom 7. veka, najezdom Avara, da bi pomenute 1968. bili otkopani njeni temelji koji obuhvataju današnji popločani deo oko postojećeg hrama, a, osim bazilike, tu je i krstionica, (današnji Hram Svetog Pavla obnovljen 2006)”, kazala je Grujićeva.
Pronađen novac cara Valentinijana s kraja 4. vijeka
Podsjetivši da je prilikom istraživanja nekadašnje krstionice pronađen i novac cara Konstantina, ona kaže da je unutar ove crkve sada pronađen novac cara Valentinijana s kraja 4. vijeka.
Napominje da su do sada istražili 17 srednjovjekovnih grobova, okvirno datovanih u 14. i 15. vijek, da je pronađena u crkvu ugrađena ploča iz 12. vijeka, na kojoj se pominju tri sina, a i unutar i oko crkve su stećci.
“Ovo je, dakle, više vekova služilo kao jedno veliko groblje, od ranog srednjeg veka, ali je ovde postojalo i veliko antičko naselje na rimskom putu Trebinje – Cavtat, te se pretpostavlja i to da, s obzirom na temelje bazilike, ovde lako može biti i episkopsko sedište”, dodaje Grujić.
Napominje da ih daljim kopanjem u dubinu očekuje rimski sloj, kao što se ranije desilo u Crkvi Svetog Pavla, a nakon istraživanja zatrpaće se pod, uz moguće ostavljanje jednog dijela ispod stakla.
Dejan Radičević iz Odjelenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, precizirao je da je ovo bila dobra prilika da se urade reviziona istraživanja jedinog preostalog dijela koji nije bio zahvaćen ranijim iskopavanjima manastirskog kompleksa, više od stotinu godina unazad.
“Unutar crkve iz 1906. godine obuhvaćen je prostor iz pozno srednjevekovnog groblja i to je bilo veoma važno istražiti, ukloniti te grobove i doći do potvrde o načinu sahranjivanja, pogrebnim običajima, nadgrobnim obeležjima, grobnim konstrukcijama, što je ranije, po pravilu, nedostajalo i dalo pogrebne nalaze koji mogu pouzdano da opredele to sahranjivanje u 15. i 16. veku”, kaže Radičević.
Napominje da su pronašli nešto predmeta kao inventar u samim grobovima, koji su bili lično vlasništvo pokojnika, među kojim je i jedan novčić iz 16. vijeka.
Nakon uklanjanja grobova, nastavilo se sa istraživanjem starih slojeva.
“To su slojevi koji očigledno prethode izgradnji crkve na ovom mestu i oni datiraju iz rimskog doba, što još nismo završili, ali planiramo do kraja nedelje, trudeći se da pronađemo što više materijala koji bi utemeljili tačan period, iako pouzdano znamo da je u pitanju rimski period, s obzirom na to da je cijelo Petrovo polje bogato antičkim nalazištima”, dodao je Radičević.
Savremeno groblje
I on je potvrdio da nemaju ništa iz 11. i 12. vijeka, u smislu pokretnih nalaza, ili arhitektonskih tragova građevina, a to su potvrdili i nalazi sa početka ovog vijeka – da je ovo veliki ranohrišćanski kompleks, a kasnije se ovdje obavljalo samo sahranjivanje do podizanja Crkve Svetoga Petra sa početka prošlog vijeka.
S obzirom na to da je savremenim grobljem pokriven prostor oko Petropavlovog manastira, nemoguće je istražiti šta je tu nekada bilo, pa sve ostaje na pretpostavci da je tu bilo još nekih građevina koje su zatvarale cijeli ovaj kompleks.
