Piše: Aleksandar Stojanović
Iako ova teza zvuči pretjeranom, možda nekome i smiješnom, postoji više činjenica koje je potvrđuju.
Vaskrsenje
Kao prvo, nastanak zapadne Srpske države predstavlja vaskrsenje iz raspeća koje su Srbi iz ovih krajeva doživjeli 50-ak godina prije od strane ustaške ruke. Ulazak u zajedničku državu sa dojučerašnjim dželatom nakon Drugog svjetskog rata bila je svojevrsna nepravda. Ona je dodatno uzgajana kroz bezbožni komunistički sistem kada su se sva stradanja Srba od ustaša nekako gurala u zapećak.
Iz tog bezbožnog sistema, u kojem ne samo da je zatirano pravoslavlje, nego i srpska nacionalna ideja, rodila se jedina srpska nacionalna pobjeda 20. vijeka – Republika Srpska.
Bila je to država, državni element, koji se jedini nije uklapao u avnojevske granice po kojim je Jugoslavija razbijena. I tu dolazimo do druge činjenice.
Razbijen kalup
Moramo biti svjesni da se nijedan veći, širi sociopolitički proces ne dešava spontano, odnosno bez kontrole velikih sila (bilo državnih ili paradržavnih). Bilo je događaja koji su se dešavali spontano, ali oni su uvijek bili lokalnog karaktera. Dakle, važno je da shvatimo da govorimo o širim procesima.
Ako uzmemo da raspad Jugoslavije nije bio spontan događaj, kao što nije, i da je uzgajan i planiran godinama prije eskalacije, treba da znamo da je i raspad trasiran. Tako su avnojevske granice uzete kao državne i nedvosmislene, a u njima nema Republike Srpske.
Dakle, niko od “upravitelja svjetskih tokova” nije imao u planu Republiku Srpsku. Ona je razbila kalup. Međutim, dugo zatirano sjećanje na stradanje u Drugom svjetskom ratu, probudilo se među relativno nacionalno neosvještenom narodu i planovi velikih su poremećeni.
Sve to desilo se 9. januara 1992. godina. Na Svetog Arhiđakona Stefana.
I tako je ostalo do kraja. Do potpisivanja Dejtonskog sporazuma. Do današnjeg dana. Republika Srpska nije trebala biti tu. Kada se pojavila, nije trebala preživjeti rat. Kada je preživjela, nije trebala dočekati današnje dane. Dočekala je.
„Meki rat“
Kada se kao mala državica, sa stotinu mana, ipak pokazala kao žilava, pristupilo se onome što neki zovu “meki rat” ili “tihi rat”. Kroz djelovanje međunarodnih predstavnika, ambasadora, političkog pravosuđa oduzimana su joj politička prava. Ipak, to Srbe nije natjeralo da popuste. A onda se udarilo na simbole.
Prvi su stradali grb i himna. Narodna skupština usvojila je simbole koji su trebali biti privremenog karaktera, ali oni su kroz medije, kulturu, obrazovanje utkani u svijest ljudi kao izvorni simboli Srpske. Iako to nikada nisu bili.
Niko od srpskih vojnika nije pao pod amblemom “RS”, niti je pjevao “Moju Republiku”. Nemam ništa protiv tih simbola, ali oni nisu dio identiteta Republike Srpske. Oni su samo obilježja privremenog karaktera koji su trebali biti bajpas koji će smanjiti pritiske međunarodnih dželata.
Ipak, uzgajani su kao stalni simboli i priča o povratku izvornim je potpuno utihnula. Domaći predstavnici su prkosili međunarodnoj zajednici po raznim pitanjima, ali po tom nikada. Jer strancima je na kraju bitno samo da ponište biblijski karakter Republike Srpske, tako što će im odsjeći udove – simbole.
Slavljen više nego ikad
Jedini još simbol koji je ostao bio je 9. januar. Pokušano je da se oduzme kroz odluku Ustavnog suda i tada je odgovor bio zaista dostojan onih vremena kada je i nastajala Republika Srpska. Istrpili smo sve, ali pokušaj da nam se uzme i krsna slava bio je potez koji je sve prekardašio. Sproveden je referendum, a obilježavanje je postalo veličanstvenije nego ikad.
Doduše, kroz zakonsku regulativu odluka Ustavnog suda je sprovedena, jer 9. januar više nije bio državni praznik de jure, ali de fakto je to bio više nego ikada.
Taman kad je oduzimanje simbola trebalo da se završi, desilo se tako nešto i sve je vraćeno na početak. Veliki to nisu mogli oprostiti. 9. januar je postao meta nad metama, onako kako je i Sveti Stefan gonjen od bezbožnika. Međutim, niko u Srpskoj nije mario za to.
Sretenje kao novi Dan državnosti?
A onda, prijedlog da se Dan Republike Srpske slavi 15. februara. Na dan državnosti Srbije, godišnjicu Prvog srpskog ustanka. Da se razumijemo, prijedlog nije bez rezona. Prvi srpski ustanak je dio identiteta i Srba sa zapadne strane Drine i zajedničko obilježavanje imalo doprinijelo bi učvršćivanju i povezivanju Srba s obje strane Drine.
Ali, nakon svih gorenavedenih borbi, tako olako odricanje od 9. januara imalo bi katastrofalne posljedice po zavjetni kapacitet Republike Srpske. Bilo bi to negiranje vaskrsenja, zatvaranje očiju pred stradanjem i kompromis koji je zapravo predaja.
Za Srbe kao narod, dakle, ne bi bilo nikakve štete da Svetog Stefana zamijene Sretenjem, ali za biblijski karakter stvaranja i nastanka Republike Srpske bi bilo itekako loše. Nije više problem ni što bi to značilo sprovođenje odluke Ustavnog suda i de fakto, jer je de jure sprovedena, nego bi se “kreatorima svjetskih tokova” na taj način izašlo u susret bez ikakve borbe.
A kad ostanemo bez simbola, šta će nam ostati da branimo? Pod kojim grbom da se borimo, uz koju himnu? Na vlasti se može ostati bez identiteta, ali država ne može preživjeti ni dan.
